Vrijheijtpad: door het buitengebied van Elburg

Route: Klompenpad Vrijheijtpad
Afstand: 14 km (zonder verlenging 11 km)
Start: Havenkade 21 Elburg (parkeerplaats De oude Vos)
Eind: Havenkade 21 Elburg (parkeerplaats De oude Vos)

Vorig jaar liepen we het Eekterpad bij Oosterwolde. Bij Elburg waren toen net twee nieuwe Klompenpaden geopend, we wandelden een tijdje gelijk op met één van die twee: het Vrijheijtpad. Sinds die wandeling staat dit pad op mijn nog-te-wandelen lijstje. Op een vroege zondagochtend met af en toe een buitje is het zover.

Op een parkeerplaats bij de haven zetten we de auto neer en doen onze wandelschoenen aan. Een hondenuitlater komt aanlopen en begint een praatje. Hij gaat ervan uit dat we vissers zijn. Dat we niet in het groen gekleed zijn, geen hengels of een enorme paraplu bij ons hebben, doet niets af aan zijn beeld. We wijzen op onze rugzakken en wandelschoenen en dan valt het kwartje pas. Als we van de parkeerplaats naar het beginpunt van het pad lopen, begrijpen we waarom hij die associatie had. In de haven zijn op deze vroege zondagochtend veel vissers te vinden die vast hun auto’s op dezelfde parkeerplaats hebben gezet.

Een van de stadspoorten van Elburg

We lopen de route met de klok mee. Dat betekent dat we eerst een stukje stadswal meepakken. Deze wandeling komt niet binnen de stadsmuren van het oude vestingstadje. Voor ons geen probleem. Elburg kennen we van o.a. het Westerborkpad. Voor wie de stad niet kent, maak aan het einde van je wandeling zeker even een rondje door het oude centrum. Het is de moeite waard.

Grote of Sint-Nicolaaskerk

Met zicht op de stompe toren van de Grote of Sint-Nicolaaskerk verlaten we de stadswal en worden meteen een drassig weiland ingeleid. Over zeven bruggetjes (het pad heet ‘De zeuven vondertjes’) lopen we naar De Vrijheid, een wijk van Elburg en tevens naamgever van dit pad. In de 14e eeuw lagen hier twee buurtschappen met dezelfde naam: De Groote Vrijheid en De Kleine Vrijheid. Een Vryheit is het rechtsgebied dat tot de stad behoort.

Over de Tempelweg verlaten we de stad. Op het onverharde pad, geflankeerd door wilgen kwetteren de vogels naar hartenlust. Hier en daar zien we de eerste blaadjes voorzichtig verschijnen. De lente komt eraan. We komen uit op de Melksteeg. Over deze smalle weg liepen boeren vroeger naar de graslanden in de polder om daar hun koeien te melken.

Tempelweg

Langs een bijenhouder die eigen honing verkoopt en gratis onkruid aanbiedt (wel zelf plukken), komen we in de buurt van Oosterwolde. Hier zien we de markering van het bekende Eekterpad en lopen een tijdje gelijk op. Als we Oostendorp naderen slaan we af voor de routeverlenger die ons via een klein paadje langs een industrieterrein naar Landgoed Zwaluwenburg brengt. Het landhuis stamt uit 1728 en wordt beschouwd als een van de fraaiste 18e-eeuwse landhuizen van Gelderland.

Zwaluwenburg

Dit is bekend terrein, het Westerborkpad loopt hier ook en als we later neerstrijken op een bankje in de Dr. A. Vogeltuinen (vrij toegankelijk) denk ik terug aan de Groene Wissel die ik hier jaren geleden liep. De wandeling werd toen begeleid door harde knallen van het nabijgelegen militaire oefenterrein. Vandaag is het stil. De kruiden en planten die hier op ecologische wijze worden gekweekt moeten nog uit hun winterslaap komen, op enkele narcissen en helleborussen na. Over een paar maanden ziet het er hier heel anders uit.

Dr. A. Vogeltuinen

Via Landgoed Schouwenburg, waar koningin Juliana regelmatig logeerde bij haar hofdame Jacoba Catharina van Sytzama, komen we op echt boerenland uit. Op het drassige weiland proberen we zoveel mogelijk de modder en mest te omzeilen. Langs een sloot en door een paardenweide is dit een uitdaging. Met bemodderde schoenen komen we op een asfaltweg uit die ons weer naar Oostendorp leidt.

We lopen een stukje langs de Zuiderzeestraatweg om vervolgens over een klein paadje langs sportvelden weer richting Elburg vesting te slingeren. We blijven aan de overkant van het water lopen en met een bocht om de vesting heen komen we weer bij de haven uit. Het aantal vissers is flink toegenomen en ook het publiek is danig gegroeid. Dagjesmensen blijven staan, locals kijken toe, half hangend op hun fietsen.

Zuiderzeestraatweg

Op de klompenpadensite zijn de meningen verdeeld over dit pad. Vooral het stuk langs de Zuiderzeestraatweg wordt als teleurstellend ervaren. Wij kijken terug op een mooie afwisselende wandeling. Onverwachte paadjes door weilanden met leuke bruggetjes worden afgewisseld met kleine plattelandsweggetjes, verschillende landgoederen en inderdaad een drukke weg. Wij liepen er op zondagochtend. Toen was die weg waarschijnlijk lang niet zo druk als anders. Het is echter een klein gedeelte van de route. Als ik thuis mijn bemodderde schoenen uit de auto haal, is het zeker niet de drukke weg waar ik als eerste aan denk.

Leuke paadjes en overstapjes

Benieuwd naar de andere Klompenpaden die ik heb gelopen? Je vindt ze hier.

Trage Tocht Doornspijk: Een zandverstuiving en een zebra

Route: Trage Tocht Doornspijk: Landgoederen Klarenbeek en De Haere
Afstand: 14 km
Start: Parkeerplaats Spar, Oude Hogeweg 2A Doornspijk
Eind: Parkeerplaats Spar, Oude Hogeweg 2A Doornspijk

De eerste Trage Tocht van 2021 brengt ons naar Doornspijk, bij Elburg. Het is een van de oudste dorpen van de Noordwest-Veluwe. Al in 800 werd het als ‘Villa Thornspic’ vermeld. ‘Villa’ betekent nederzetting, ‘thorn’ doornstruik en ‘spic’ is een spijk, een landpunt. Het Klompenpad met dezelfde naam, het Thornspiccerpad, loopt hier ook. Wij wandelen er verschillende kilometers mee op. Dit is het overgangsgebied tussen de Veluwe en de voormalige Zuiderzee. Dat zie je terug in het afwisselende landschap. Je loopt door bossen, over een zandverstuiving, maar ook in een halfopen coulissenlandschap.

In de regen beginnen we vanaf de parkeerplaats en lopen over het landgoed Klarenbeek. We wandelen over bomenlanen en kleine paadjes die af en toe knap modderig zijn. Als de zon doorbreekt valt er mooi strijklicht op de half verharde weg. In de verte hangt nevel. Hier en daar blijkt het (vooral op de asfaltwegen) af en toe best glad. Met temperaturen net boven het vriespunt is dat te verwachten.

We wandelen Landgoed De Haere op en staan midden in de bossen. Het is er stil, we komen geen andere wandelaars tegen. De route pikt de rand van een zandverstuiving mee, genaamd De Zoom. Doordat alles bevroren is, hoeven we niet door het rulle zand te ploegen. Ik kan me voorstellen dat het hier op een warme zomerse dag heel anders wandelen is.

De Zoom

De tocht loopt een heel stuk over De Haere. Onverharde paadjes worden afgewisseld met gladde asfaltwegen. We komen regelmatig karakteristieke boshuisjes tegen. Dit is een leuke plek voor een vakantiehuis of wellicht zelfs een permanente woning. In een weiland staan een ezel en – verrassenderwijs – een zebra uit een ruif te eten. Ik kwam al eerder een zebra tegen tijdens een Trage Tocht (door de Duursche Waarden). Die bleek echter van hout te zijn.

Door een open landschap met nieuwe wandelpaden door weilanden zoals het Poppepad, lopen we terug naar Doornspijk. Het is rustig. Af en toe komen we hondenuitlaters en houthakkende mannen tegen, al dan niet met behulp van een machine. Wandelaars zien we niet. Misschien ligt het aan het weer. Misschien is dit gebied gewoon niet zo bekend.

Dus als je op zoek bent naar een rustige, afwisselende wandeling door mooie natuur, dan kan ik je deze Trage Tocht zeker aanraden.

Benieuwd naar de andere Trage Tochten die ik heb gelopen? Je vindt ze hier.

Westerborkpad etappe 13: Rondwandeling ’t Harde – Elburg

Route: Westerborkpad
Afstand: 20 km
Start: Carpoolplaats ‘t Harde aan de A28
Eind: Carpoolplaats ‘t Harde aan de A28

In Elburg heb je leuke straatjes

Afgelopen weken was het zinderend heet. Geen wandelweer vonden we. Vandaag is er 29 graden voorspeld. Nog warm, maar met een windje en de schaduw van de bomen onderweg te doen, hopen we. Vanaf de carpoolplaats ‘t Harde aan de A28 gaan we op pad.

De eerste kilometers zijn goed te doen. We duiken al snel het bos in en de temperatuur is aangenaam. Na een kilometer of 3 zien we de A. Vogel Tuinen liggen. Deze omgeving is bekend terrein. Met de Groene Wissel ‘t Harde liepen we hier al eens eerder. Alleen zagen we toen de tuinen in het vroege voorjaar en waren ze vooral kaal. Nu bloeit alles volop. Wat een verschil.

De A. Vogel tuinen staan volop in bloei

Het is rustig en we besluiten een slinger door de tuinen te maken om daarna de route weer op te pakken. De planten staan er nog redelijk fris bij. Hier moet haast wel gesproeid worden. De tuinman die we even later tegenkomen, bevestigt dit. Ze sproeien ‘s nachts met grondwater. “Nu het nog mag” voegt hij eraan toe. “Er mogen wel meer buien komen zoals die bui van zaterdag, maar voorlopig zit dat er niet in”. Wij hopen met hem mee, wensen hem nog een prettige werkdag en verlaten de tuinen.

Groetjes!

Niet veel later komen we langs kasteel Zwaluwenberg, een statig landhuis. De route loopt hier langs omdat hier in het najaar van 1942 twee Joodse broertjes van 10 en 6 ondergedoken zaten. Ze werden ontdekt tijdens een huiszoeking in datzelfde jaar. Uiteindelijk kwamen ze terecht in Amsterdam in de crèche tegenover de Hollandsche Schouwburg. Het verzet wist de jongens daar weg te krijgen en ze overleefden de oorlog.

Kasteel Zwaluwenberg

Via schaduwrijke plattelandsweggetjes komen we op het Puttenerpad, een schelpenpad door een weiland. We lopen verder langs Kasteel Old Putten en naderen dan Elburg. De vele auto’s op de parkeerplaatsen voor Elburg Vesting doen vermoeden dat het niet rustig is op deze doordeweekse dag. Er blijkt een braderie te zijn en de hoofdstraten staan vol met kraampjes. Er is heel wat publiek op af gekomen.

Elburg met aan de linkerkant van de weg het Agnietenklooster waar nu Museum Elburg in gevestigd is

Het boekje leidt ons met een ingewikkeld patroon door het oude stadje met de kenmerkende Grote of Sint Nicolaaskerk met opvallend klein spitsje. Bij de eerste lus komen we langs de kloostertuin van het voormalige Agnietenklooster (nu Museum Elburg). Het is een oase van rust en we besluiten op een bankje in de schaduw een broodje te eten.

In de kloostertuin eten we onze lunch

Na de lunch banen we ons een weg door de menigte en lopen over de stadswal naar de Joodse begraafplaats. Van alle Joodse bewoners van Elburg die gedeporteerd zijn in de oorlog is niemand teruggekeerd. De Joodse gemeente Elburg werd in 1947 opgeheven.

Joodse begraafplaats Elburg

In het museum Sjoel Elburg, dat we op aanraden van een paar bloggers die reageerden op mijn vorige post bezoeken, komen we meer te weten over de Joodse inwoners van Elburg en de Joden in Nederland door de eeuwen heen. Een enthousiaste medewerker vertelt ons uitgebreid over het gebouw waar van 1855 tot 1947 de synagoge in gevestigd was. We lopen er een uurtje rond, maar moeten dan weer verder. Er is echter nog zoveel te zien. Als we meer tijd hebben, komen we hier zeker nog eens terug.

Museum Sjoel Elburg

We maken onze ronde om Elburg af en gaan dan weer richting ‘t Harde. De zon brandt inmiddels een stuk feller en de schaduwrijke wegen zijn spaars. Over kleine onverharde paadjes en geasfalteerde plattelandswegen lopen we verder. De pet en zonnebrand zijn geen overbodige luxe. Vele weilanden zijn geel, een particuliere tuin nog frisgroen. Of zij alleen ‘s nachts sproeien met grondwater? Ik betwijfel het.

En dan staan we na een bosweggetje weer in de straat waar we de vorige etappe ook liepen. Toen kwamen we uit Nunspeet. Vaag staat ons nog iets bij over blaffende honden bij één van de huizen. Bij een huis met een hek eromheen komt het allemaal weer terug. Drie honden springen uit het niets luid blaffend tegen het hek op. Ik schrik me dood. Even denk ik dat ze eruit kunnen maar het hek blijkt dicht. Ja, dit was precies wat ons vorige keer ook overkwam. Gelukkig hoeven we hier niet nog een keer langs. Volgende keer verlaten we ‘t Harde en lopen we naar Wezep.

Benieuwd naar de andere etappes van het Westerborkpad? Hier vind je de verhalen over de etappes tot nu toe.

Langs de Zuiderzee

Te voet/te fiets: Te fiets
Route: Rondje rondom het Veluwemeer via LF9 NAP-route, etappe Elburg – Harderwijk en LF23 Zuiderzeeroute, etappe Harderwijk – Elburg
De LF9 loopt van Nieuweschans naar Breda en is in totaal 455 km lang. Deze route volgt de kustlijn die ontstaat als alle dijken en duinen wegvallen. Een intrigerend (en confronterend) uitgangspunt. De LF 23 loopt van Kampen naar Amsterdam en is in totaal 115 km lang. Samen met LF21 en LF22 vormt het de Zuiderzeeroute. De routes zijn beide kanten op gemarkeerd met de groen-witte bordjes.
Afstand: 53 km
Startpunt: Parkeerplaats bij Elburg Vesting in Elburg
Eindpunt: Parkeerplaats bij Elburg Vesting in Elburg

De NAP-route langs het Veluwemeer

Al een tijdje was voorspeld dat deze zondag de eerste echte lentedag zou zijn, met temperaturen van wel 20 graden. En wat is nu een betere manier om die dag door te brengen dan op de fiets? Toen we echter vanochtend de gordijnen openschoven en de regendruppels zachtjes op de terrastegels zagen landen, werd ons enthousiasme enigszins getemperd. Waar was die uitbundige zon, die blauwe lucht, het kortebroekenweer?

Als we in Elburg – in lange broek en met jasje – op de fiets stappen, regent het nog steeds een beetje. We rijden over de brug over het Veluwemeer naar Flevoland en komen al snel de eerste camping tegen en het eerste bungalowpark. De parken ogen verlaten, een enkeling zit aan het ontbijt in zijn voortent. Zijn uitzicht bestaat uit een grijs Veluwemeer en af en toe een fietser.

De lange rechte weg voert ons vlak langs het meer. Met een paar passen zouden we onze warmgefietste voeten kunnen koelen in het meer. Net als tijdens onze wandeling langs de IJssel in januari laten we deze kans aan ons voorbij gaan. De regen maakt het niet erg aantrekkelijk. Aan de overkant zien we Gelderland en het fietspad dat we op de terugweg nemen.

Na nog veel meer campings, parken, een golfbaan, de langste kunstijsbaan ter wereld en een schietbaan maakt het fietspad opeens een bocht naar links. Ik overweeg nog om rechtdoor te fietsen, de weg lijkt namelijk gewoon door te lopen. Net op tijd, gooi ik mijn stuur om. Ik had bijna alsnog mijn voeten gekoeld in het Veluwemeer. Net als bij een Engelse ‘ford’ loopt een zijstroompje van het meer over de weg heen naar het achterland.

Een ‘ford’ in de polder

Als we even later in Harderwijk komen, schijnt de zon uitbundig. De lentedag had gewoon wat opstartproblemen. Op zoek naar cappuccino fietsen we het centrum in en stuiten in het Hortuspark op een terrasje. Met uitzicht op het park, genieten wij van een ovenvers appelkruimeltaartje. De musjes zijn niet verlegen en pikken graag een kruimeltje mee.

De musjes pikken graag een kruimeltje mee

Met de zon als bondgenoot fietsen we na deze cappuccino weer richting Elburg. We volgen nu de Zuiderzeeroute. Een fietstocht van ruim 400 km om de voormalige Zuiderzee. Een route  die al een tijdje op mijn nog-te-fietsen-lijstje staat. De verkennende 25 km die we vandaag fietsen, bevalt goed. We tikken de Veluwe aan en komen langs enkele varkensboerderijen. Onderweg zien we steeds meer fietsers. De doorgewinterde zondagse wielrenners worden nu afgewisseld door oudere echtparen op e-bikes en gezinnen. Ook motorrijders zijn in groten getale op weg. In colonnes doorkruisen ze het landschap.

De Zuiderzeeroute

Ter hoogte van Nunspeet buigt de route af naar rechts, maar mijn medefietser slaat linksaf. Hij kent het hier goed. Even later staan we aan het meer, aan de surfoever de Hoge Bijssel. Het is er verlaten. “Als de wind goed is, is het hier vergeven van de surfers”, verzekert mijn medefietser me. Hij wijst mij het veldje aan waar hij vele malen zijn surfmateriaal in orde heeft gebracht. Met een glimlach kijkt hij over het water.

Het op-de-pont-wacht-bankje aan de Hoge Bijssel

Bij de plek waar de pont van de overkant van het Veluwemeer aanmeert, eten we een boterham. Daar in de verte fietsten we vanochtend. De caravans van de campings zijn goed te zien. Dan varen er twee jongens in een rubberboot ons gezichtsveld binnen. “De pont vaart nog niet, meneer” zegt de stuurman beleefd, “Pas eind deze maand”, voegt de tweede jongen eraan toe. We realiseren ons dat we op het ‘op-de-pont-wacht-bankje’ zitten en verzekeren de jongens dat we ondanks onze zitplek niet op de pont wachten. Ze knikken, glimlachen en keren de boot dan om.

De laatste 10 kilometers naar Elburg voeren over een fietspad met treurwilgen dwars door weilanden. Aan onze linkerhand blijft het Veluwemeer zichtbaar. De zon brandt in ons gezicht, de vliegen zoemen om ons heen. Wat een contrast met vanochtend. Het is bijna jammer als we de contouren van Elburg in het vizier krijgen en de Zuiderzeeroute verlaten. Ik wil door naar Kampen, Blokzijl, Lemmer, de Afsluitdijk over. De Zuiderzeeroute is zojuist met stip gestegen in de nog-te-fietsen Top 10.

Zuiderzeeroute vlak voor Elburg

Deze fietstocht telt mee voor de uitdaging Elke Maand Een Route 2016

 

Post uit de vergetelheid

Eén keer per jaar krijgt een relatief kort maar zeer bepalend deel van de geschiedenis weer extra aandacht. Zeker vandaag, op Bevrijdingsdag. Op Twitter verschijnen de zwart-wit foto’s van de mensen die het overleefd hebben. Magere jonge vrouwen met zijn drieën tegelijk achterop een overzeese motor. Op hun gezichten de ellende, de honger, vermengd met vreugde. Eindelijk is het voorbij. Sporadisch hoor je nog een ooggetuigenverslag. Over hoe de Canadezen de stad binnentrokken en de inwoners hen hun speciaal voor deze gebeurtenis bewaarde fles drank aanboden. Bewaard voor dat moment dat vaak zo ver weg leek.

Als zo’n 93-jarige man vertelt over 70 jaar geleden, komt het dichtbij. Hier is iemand die het meegemaakt heeft, een reliek uit vervlogen tijden. Zijn herinnering is de persoonlijke aanvulling op het geschiedenisboekje. Je krijgt de neiging om zoveel mogelijk informatie uit hem te trekken. Nu het nog kan. Over een paar jaar rest ons enkel nog de overlevering, doorverteld, opgeschreven.

Een bijzondere opgeschreven herinnering aan die periode is de komende tijd nog te zien in Museum Elburg. Op de eerste verdieping van het voormalige klooster is een tentoonstelling ingericht met de intrigerende naam Post uit de vergetelheid. Aan de hand van kaarten en brieven wordt een beeld geschetst van verschillende getto’s en concentratiekampen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Naast het interessante gegeven dat veel getto’s en kampen hun eigen postzegels en stempels hadden, passeren verschillende levens de revue. Sommige levens langer dan andere.

Zo wordt het leven van Emmy Cortissos verteld, aan de hand van enkele brieven. Haar eerste brief is gedateerd op 7 mei 1943:

“Beste Familie, Zooals je gehoord zult hebben, zit ik momenteel in de Schouwburg, Ga waarschijnlijk Maandagmiddag naar Westerbork. Doe nog alles wat mogelijk is. Bij voorbaat dank. Hartelijke Groeten.”

Emmy Cortissos is 31, getrouwd, moeder van een zoon en Joods. Ze zit al enkele jaren ondergedoken in Amsterdam als ze in het voorjaar van 1943 opgepakt wordt. Samen met vele anderen wordt ze naar de Hollandsche Schouwburg in de Plantagebuurt gebracht. Voorheen een populair theater, nu de plek waar Amsterdamse Joden zich moeten melden voor deportatie of onder dwang heen worden gebracht. Vanuit hier worden ze naar Vught of – zoals Emmy – naar Westerbork gevoerd.

Vele duizenden hebben deze gang gemaakt. Van velen wordt nooit meer wat gehoord. Van Emmy wel. Naast een briefje uit de Hollandsche Schouwburg is er ook een brief bewaard gebleven uit Westerbork. Op 17 mei 1943 schrijft ze “… staan gereed om morgen doorgestuurd te worden, maar ben erg flink en zal mij er wel door heen slaan er is nu eenmaal niets aan te doen het moest zeker zoo zijn.” Ze eindigt haar brief hoopvol: “Lieve Greet ik hoop dat de oorlog gauw afgelopen is en je weer gauw te zien”.

Haar laatste brief gooit ze op 18 mei 1943 uit de trein die onderweg is naar Sobibor. Onbekenden zorgen ervoor dat deze samen met andere gevonden brieven bij haar familie terecht komt. In haar brief beschrijft ze de situatie in de wagon en blijft hoopvol “we zitten met een gezellig clubje bij elkaar en moeten allemaal flink zijn”, maar tussen de regels door lees je de vrees voor het naderende einde. Ze eindigt haar brief met “tot spoedig weerziens in vrede er is nu niets aan te doen het noodlot was zoo”.

Drie dagen later, op 21 mei 1943, wordt ze vrijwel meteen na aankomst vermoord in Sobibor. Het is twee weken na haar eerste briefje uit de Hollandsche schouwburg. De oorlog zou nog bijna twee jaar voortduren. Een oorlog, vandaag 70 jaar geleden beëindigd. Een lange tijd, maar opeens heel dichtbij.

Emmy Cortissos met haar zoon in 1939

De tentoonstelling Post uit de vergetelheid is nog tot 20 juni 2015 te zien in Museum Elburg.

Dit museumbezoek telt mee voor de uitdaging ‘Elke maand een museum‘.