Surrealistisch klavecimbel

Een museumkaart geeft je de vrijheid om op een regenachtige zondagmiddag ‘even’ naar een museum te gaan. Je hoeft niet elk schilderij, iedere zaal uitgebreid te bekijken. Je kunt immers net zo makkelijk weer terugkomen. Meestal zonder entreekosten te betalen. Even de sfeer opsnuiven, door eeuwenoude kamers lopen, de nieuwe tijdelijke tentoonstelling zien. Of gewoon voor de cappuccino in het museumcafé.

Dit weekend togen wij voor ons museumuurtje naar Kasteel Het Nijenhuis in Wijhe. Afgelopen jaren struinden wij regelmatig door de beeldentuin. In een winters zonnetje stonden we naast koningin Wilhelmina (een beeld van Charlotte van Pallandt, 1968) of zagen onszelf bij een zomerse 30 graden omgekeerd terug in een immense roestvrijstalen bol (door Ronald A. Westerhuis, 2011). Het kasteel zelf was al weer een paar jaar geleden. Iets voor een regenachtige zondagmiddag.

En als je dan door die kamers loopt, word je weer aangenaam verrast. De sfeer, de geur, de enthousiaste medemuseumbezoekers, de regen die zachtjes tegen de hoge ramen tikt. Bekende maar ook nog niet eerder geziene kunstwerken. Al in de Oude Bibliotheek komen wij er duidelijk een uit de laatste categorie tegen. Nog voordat we de kamer binnen zijn, horen we al dat het om iets bijzonders gaat. “Een spinet of klavecimbel” horen we een oudere man zeggen. En na een pauze “maar deze is helemaal niet oud, ik ben ouder!”.

Het klavecimbel in kwestie is de blikvanger van de bibliotheek. In plaats van het gebruikelijke bruine hout is dit exemplaar uitgevoerd in mosgroen. Over de klep strekt zich een strand uit. In de verte verheffen zich kliffen. Donkere wolken schuiven voor de blauwe lucht of verdwijnen ze juist? Op een terras met uitzicht over zee bevinden zich twee figuren. De een liggend, in een wat ongemakkelijke positie, de ander maakt een beweging richting de zee. Op het onderstel rust een visje. De compositie, de kleuren, de figuren, alles doet denken aan de schilderijen van Salvador Dali.

Niet verrassend. De man die het instrument beschilderd heeft, wordt dan ook de meester van het vaderlands surrealisme genoemd. In 1975/1976 nam Joop Moesman (1909-1988) het door Gerrit Klop gebouwde instrument onder handen. Niet alleen beelden maar ook tekst sieren het klavecimbel. Op de zijkant lijkt een verwijzing naar het pianospel te staan: “De Rechterhand weet wat de Linker doet!” Ook teksten als “Muziek: niet om áán te horen voor wie niet luisteren kan” en “Kom op met je blote handen als je durft” leggen een speelse link naar het instrument. Tegeltjeswijsheid op niveau.

We zijn een tijdje blijven staan. Daar in de Oude Bibliotheek. Elke keer zagen we weer een nieuw detail. Dit wil je als je een museum bezoekt. Iets anders dan je verwacht, iets dat je intrigeert. Zeker als je maar een uurtje hebt. Eigenlijk had er iemand achter moeten zitten, achter het clavecimbel. Dan was de spreuk op de zijkant van het instrument helemaal van toepassing geweest:

“Merk toch hoe horen even zo vrolijk in zien vergaat als kijken in halfhartig luisteren”

Kasteel Het Nijenhuis maakt samen met Paleis a/d Blijmarkt in Zwolle deel uit van Museum De Fundatie.

Dit museumbezoek telt mee voor de uitdaging ‘Elke maand een museum‘.