Schilder van het licht

Afbeelding: klear.com

We lopen over grond vol herinneringen als we de afstand tussen parkeerplaats en museum overbruggen. Vijftien jaar geleden stond hier een fabriek. Nu is er alleen nog een monument omringd door enkel nieuwe huizen. De wijk is ongewild een nieuwbouwwijk geworden nadat zich hier een van de grootste rampen uit de recente Nederlandse geschiedenis had voltrokken. Ook het museum dat we bezoeken heeft geleden onder de ramp. Het staat aan de rand van de wijk en was na 13 mei 2000 zo erg beschadigd dat het een jaar heeft geduurd, voordat het de deuren weer kon openen voor bezoekers. Als door een wonder, zoals het museum zelf zegt, was de collectie onbeschadigd gebleven.

We zijn op weg naar Rijksmuseum Twenthe in Enschede waar een tentoonstelling van het werk van Joseph Mallord William Turner (1775 – 1851) is ingericht: Gevaar & Schoonheid – Turner en de traditie van het sublieme. De TomTom had ons keurig naar de voordeur van het museum geleid en – na even zoeken – naar de verderop gelegen parkeerplaats Roombeek.

Vanuit een zonnige herfstdag stappen we een donkere zaal binnen. We zijn niet de enige en we moeten moeite doen een glimp op te vangen van de – overigens wel weer zonnige – schilderijen van de ‘schilder van het licht’. De menigte schuift door en wij schuiven mee. Langs Britse vergezichten, Venetiaanse stadsgezichten en dreigende desolate landschappen.

De ontwikkeling in het werk is duidelijk te zien. Van herkenbare landschappen naar abstracte vervloeiing van vormen, waarbij het geschilderde bijna geheel versmelt met het licht. De werken blijven herkenbaar door het kleurgebruik. De lichte gele kleuren, het licht in de werken, maken een schilderij onmiskenbaar tot een Turner. De Engelse meester schildert dat wat hij beleeft als hij een landschap ziet, niet enkel een natuurgetrouwe weergave van de werkelijkheid. “He carried art further than it had gone before” zegt zijn biograaf Walter Thornbury over Turner.

In de verschillende themazalen hangt Turner niet alleen. Hij wordt geflankeerd door diverse schilders uit de Europese kunstgeschiedenis, van de late middeleeuwen tot nu. Oude bekenden komen voorbij: Jan Toorop, Claude Lorrain, Claude Monet. Lang blijf ik hangen in de zaal met het thema ‘Hope, Hope, fallacious Hope! Where is thy market now?’ waar de ongrijpbare en vernietigende kracht in de natuur en nietigheid van de mens centraal staat. Het schilderij The Fifth Plague of Egypt hangt er tegenover het magisch-realistische Chateau en Espagne van Carel Willink. Beide fascinerende werken.

‘The Fifth Plague of Egypt’ – William Turner en ‘Chateau en Espagne’ – Carel Willink
Afbeeldingen: rijksmuseumtwenthe.nl en wikiart.org

Het is welhaast overweldigend, deze tentoonstelling. Zoveel verschillende werken, zoveel eeuwen schilderkunst. Eigenlijk zouden we op een rustig moment nog eens terug moeten gaan. De tijd moeten nemen voor de thema’s, de verschillende schilderijen in die themazaal. Als voorbereiding ons inlezen over deze man die bijna 150 jaar na zijn dood zoveel mensen naar Enschede trekt. Naar een plek waar de geschiedenis niet ophoudt bij de muren van het museum.

De tentoonstelling Gevaar & Schoonheid – Turner en de traditie van het sublieme is niet alleen in Enschede te zien. Ook in Museum de Fundatie in Zwolle zijn de werken van Turner te ervaren. Benieuwd naar deze ‘schilder van het licht’? Je kunt de tentoonstelling nog tot en met 3 januari 2016 bezoeken.

Dit museumbezoek telt mee voor de uitdaging ‘Elke maand een museum‘.