Ik vertrek

Eerste shot: vader, moeder en hun drie kinderen staan op het Franse platteland / in de Oostenrijkse bergen / aan een Zweeds meer en kijken met een glimlach naar de bouwval die vóór komende zomer omgetoverd gaat worden in een bed & breakfast. Hun bed & breakfast. Een lang gekoesterde droom is in hun geestesoog al bewaarheid geworden. Hoe de werkelijkheid er echt uit ziet, zullen we het komende uur te weten komen. Wij, de ruim 1,5 miljoen kijkers die het programma Ik vertrek volgen.

Het gefilmde gezin is zeker niet het eerste dat deze stap waagt. Vele Nederlanders zijn hen voorgegaan – niet alleen de laatste decennia, vastgelegd door de camera – maar door de eeuwen heen. De rustzoekers, semigranten, expats en pioniers. Museum Flehite heeft er een hele tentoonstelling aan gewijd: Thuis in twee werelden. Aan de hand van de verhalen van 16 emigranten krijg je een beeld van een paar eeuwen Nederlandse emigratie.

Uiteraard is er het hedendaagse gezin te zien dat ‘vertrekt’. Je kunt zelfs een emigratie in progress volgen via de site van het museum. Een letterlijk ‘levend voorbeeld’. Maar ook is in de tentoonstelling het verhaal te lezen van pioniers als Wolfert van Kouwenhoven, die in 1625 de reis naar Amerika ondernam om daar een van de stichters van Nieuw-Amsterdam (het huidige New York) te worden. Een paar eeuwen later volgt Titia Bergsma haar echtgenoot naar Decima in 1817. Het eiland voor de kust van Japan, waar Nederland toentertijd het monopolie had op de handel met dat land. Zij zou de eerste blanke vrouw zijn die in het hermetisch afgesloten Japan woonde.

Ook mogen de verhalen over Nederlands-Indië niet ontbreken, gevolgd door wellicht de omvangrijkste emigratie die Nederland kende. Die in de jaren 50 van de vorige eeuw. Na de tweede wereldoorlog verlangden veel Nederlanders naar een beter leven. En velen van hen voegden de daad bij het woord. Tussen 1947 en 1963 vertrok meer dan 4% van de bevolking naar onder andere Canada, Australië en de Verenigde Staten. Iets dat door de regering in die jaren gestimuleerd werd.

“Een deel van ons volk moet het aandurven, zoals in vroeger eeuwen, zijn toekomst te zoeken in grotere gebieden dan eigen land.”

Nieuwjaarstoespraak minister-president Willem Drees, 1950

Op de bovenste verdieping van het museum wordt een video vertoond waarin twee van oorsprong Nederlandse dames geïnterviewd worden. Met hun kersverse echtgenoten verlieten ze als jonge twintigers het naoorlogse Nederland. Hoop op een beter leven dreef hen naar de andere kant van de oceaan. Iets waar ze nu, ver in de tachtig, nog steeds spijt van hebben.

Twee museumbezoeksters van vergelijkbare leeftijd strijken neer op het bankje voor het scherm. Aan hun reacties te horen is het een herkenbaar verhaal. De broer van een van hen is ook naar Canada vertrokken. Dat was moeilijk, heel moeilijk, zowel voor de emigranten als voor de thuisblijvers. De museumbezoekster is even stil, staart naar het scherm en laat haar herinneringen de revue passeren.

De zwart-wit foto’s, de boekjes, de brieven en andere spullen die hier verzameld zijn, zullen de komende maanden dit effect op nog wel meer bezoekers hebben. Gezien de vele mensen die vertrokken zijn, kent iedereen wel iemand. Ook mijn opa speelde met de gedachte om naar Canada te vertrekken in de naoorlogse jaren. Het was dat mijn oma haar familie niet achter wilde laten, anders was mijn familiegeschiedenis (en daarmee ook mijn eigen geschiedenis) heel anders verlopen.

Ben je ook benieuwd naar de verhalen van de 16 emigranten die de stap naar het onbekende gewaagd hebben? De tentoonstelling Thuis in twee werelden is nog tot en met 25 oktober 2015 te zien in Museum Flehite.

Met dank aan Lalagé voor de tip!

Dit museumbezoek telt mee voor de uitdaging ‘Elke maand een museum‘.