De theemeester

Theemeester Herman Soshu Somsen in het Keramiekmuseum Princessehof

Ik dacht het niet goed verstaan te hebben. Het is niet een woord dat je verwacht in deze context, op deze plek, van deze man. Maar hij zei het toch echt: groene tuinbeits! Het was een goede zet, hij had de volledige aandacht van een ieder.

Even daarvoor waren we als groep meegenomen naar een hoekje van het museum. Te midden van vitrines vol theekommen, theepotten en theekopjes stonden twee rijen stoelen opgesteld in een U-vorm. Aan het hoofd een laag kastje waarop twee potten stonden. In de hoek een kersenboom in bloei, waarschijnlijk al zijn hele leven lang.

Achter het kastje staat een indrukwekkende verschijning geduldig te wachten tot iedereen is neergestreken op een van de stoelen. Zijn handen rustend op zijn buik die opbolt onder de zwarte kimono. Zijn voeten gestoken in traditionele teensokken en slippers. Deze overduidelijke westerling heet Herman Soshu Somsen en mag zich Nederlands eerste theemeester noemen. Op deze kille zaterdag zal hij ons de beginselen van de Japanse theeceremonie bijbrengen.

Drie jaar heeft hij in Kyoto gewoond en de opleiding tot theemeester gevolgd. Niet vanzelfsprekend voor een westerling. Onwennig begint hij met de geschiedenis van het theedrinken, een beschrijving van gewoonten en zeden, een schets van de entourage. De Japanse termen zijn talrijk. Het publiek heeft zichtbaar moeite het verhaal te volgen. Het is even wennen aan al dat Japans.

Opeens klinkt uit de zaal achter ons een enthousiaste Friese uitroep. Een museumbezoeker wijst verheugd een theepot aan in de vitrine, zich niet bewust van de groep even verderop. Een glimlach verschijnt op de lippen van de theemeester. De groep glimlacht mee. Het ijs is gebroken. Het publiek wacht aandachtig tot de theemeester zijn verhaal hervat.

Terwijl hij de ceremonie voorbereidt, laat Somsen bijzondere wetenswaardigheden de revue passeren. Hij vertelt over de theekamer die enkel door een klein luikje te bereiken is. Over de pijn in je benen als je tijden geknield zit. Over ‘de wind in de dennenboom’, het geluid dat water maakt dat net tegen het kookpunt aan zit. Af en toe drijft zijn blik weg naar een verleden in het verre oosten. Het krakende plafond, veroorzaakt door bezoekers die over een hoger gelegen verdieping van het museum lopen, brengt hem weer terug in het heden van de Friese hoofdstad.

En dan breekt het moment aan van DE thee. Op een door traditie voorgeschreven manier, heeft de theemeester de kom in zijn hand uitvoerig gepoetst en geborsteld. Uit de twee potten met water die op het kastje staan,  heeft hij met een speciale lepel het water beetje bij beetje bij het groene theepoeder – matcha – gegooid. De thee is klaar om gedronken te worden en hij overhandigt de kom aan een van de aanwezigen. Verheugd uitgekozen te zijn, pakt de vrouw gretig de kom aan. Een blik in de kom doet haar gezichtsuitdrukking drastisch veranderen.

De thee ziet er duidelijk niet uit zoals zij verwacht had. Waar zij een equivalent van haar ochtendthee van meneer Pickwick verwachtte, lijkt ze nu een eerste gang van haar avondeten in haar handen te hebben. “Het lijkt wel courgettesoep”, horen we haar fluisteren tegen haar buurvrouw. De theemeester lijkt geenszins verbaasd over deze reactie. Geduldig legt hij uit dat dit zogenaamde dikke thee is, ook wel espressothee genoemd. De smaak is die van sterke groene thee. De substantie is alleen niet zoals wij die gewend zijn van thee, in Nederland. En dan doet de Nederlandse theemeester de uitspraak die ik voorlopig niet meer los kan zien van thee: “Ik vergelijk het altijd maar met groene tuinbeits”.

Matcha ofwel dikke thee

Ik bezocht de Japanse theeceremonie in het Keramiekmuseum Princessehof in Leeuwarden. Deze ceremonie werd georganiseerd in het kader van de tentoonstelling Op de thee die nog tot 31 mei 2015 te zien is.

Dit museumbezoek telt mee voor de uitdaging ‘Elke maand een museum‘.